KIỂU XẠO CUỐI CÙNG - XẠO VÌ NÉ TRÁNH "CĂN PHÒNG BÍ MẬT"
KIỂU
XẠO CUỐI CÙNG - XẠO VÌ NÉ TRÁNH "CĂN PHÒNG BÍ MẬT"
Câu Hỏi Làm Thi Sĩ Nhìn Kỹ Lại Tâm Hồn Mình
Giả sử có một thi sĩ nào đó,
không có tật nói dóc, không thích “nổ”, viết bài thơ, tứ thơ không kẹt chân ở một
bên nào đó của một vấn đề hai mặt, câu hỏi được đặt ra là: “Lúc ấy thi sĩ có xạo
không?”
Để có
thể hội nhập và thích ứng với cuộc sống hàng ngày của cộng đồng, mỗi con người
đương đại phải tuân thủ rất nhiều nguyên tắc giao tiếp, ứng xử trong xã hội. Xã
hội càng văn minh số lượng nguyên tắc càng nhiều.
Sau khi
vào đời một thời gian trong mỗi thân xác con người có hai cái tôi cùng chung sống
nhưng luôn đấu đá lẫn nhau để đòi quyền làm chủ thân xác đó: “Cái tôi đích thực” và cái tôi hội nhập với cuộc đời – tôi tạm gọi
là “cái tôi văn hóa”.
Tuổi đời
càng cao cái tôi văn hóa càng mạnh, càng rõ nét và cái tôi đích thực càng yếu
kém, càng mờ nhạt. Đến một lúc nào đó (sớm muộn tùy hoàn cảnh mỗi người) “cái
tôi văn hóa” sẽ “đè bẹp” “cái tôi đích thực” để độc quyền chiếm hữu cái thân
xác kia.
Sự Khác Biệt
“Cái tôi văn hóa” (cái tôi để sống với xã hội) và
“cái tôi đích thực” có một sự khác biệt lớn. Đó chính là những gì tiềm ẩn trong
vô thức (của “cái tôi văn hóa”), kín đáo điều khiển suy nghĩ và hành động của
con người.
Cho nên mặc dù
thi sĩ 100% chân thật với “cái tôi văn hóa”, viết bài thơ (về tình yêu, chẳng hạn)
không nằm ở bên nào của một vấn đề hai mặt, bài thơ đó cũng chưa phải là tâm
tình của “cái tôi đích thực”, vì vẫn còn những điều đã ăn sâu vào tâm khảm,
theo tập quán, thói quen, phải che giấu.
Câu Trả Lời Của Trần Hạ Vi
Về điểm này Trần Hạ Vi có câu trả
lời sinh động bằng bài thơ Căn Phòng Bí Mật. Xin giới thiệu 2 đoạn hay nhất của
bài thơ:
Có những điều sẽ chẳng
nói ra
cho dù chúng ta
có yêu nhau đến thế nào
chăng nữa
mấy ngàn ngày…
và có thể mấy vạn ngày tiếp lửa
chuyện anh
chuyện em
vẫn ẩn chứa bí mật của mỗi người
Có những góc tối ở trong
hồn
của riêng ta
không bao giờ chia sẻ
chẳng phải vì niềm tin không vẹn vẽ
nhưng vì đó là căn phòng bí mật
chẳng nên mở bao giờ.
Khi còn giấu “những điều không thể nói ra”,
“những góc tối ở trong hồn” trong Căn Phòng Bí Mật thì làm sao có sự chân thật
hoàn toàn trong thơ.
Như vậy, CPBM gần như là chướng ngại vật cuối
cùng của con người đương đại nói chung và thi sĩ nói riêng để trở về “cái tôi
đích thực”. Có thể nói tuyệt đại đa số công dân của trái đất, đặc biệt ở các nước
văn minh, đã phải đối diện với chướng ngại vật này. Và trên 99% đã giơ
tay đầu hàng.
Chính vì thế những triết gia
tây phương – quan ngại đến nhân phẩm của con người – đã phải la toáng lên. Jean
Paul Sartre
(1) thì báo động “Con người mang thân phận của một kẻ vong thân”. Còn Albert
Camus (1) thì nói “Con người đích thực đã bất lực - để một ‘kẻ xa lạ’ nhập vào
chiếm hữu thân xác mình.”
Với thi sĩ, nếu lúc nào cũng suy nghĩ, hành xử
như một công dân lịch sự của một xã hội văn minh thì cửa CPBM của họ sẽ
được khóa chặt, và trên những bài thơ của họ, một chữ “Xạo” thật to luôn nhởn
nhơ truớc mắt mọi người.
Ngược lại, nếu có một giây phút nào đó, thi sĩ
cao hứng đến mức nổi điên, đạp tung cánh cửa CPBM, thì những gì được che giấu,
lấp liếm từ “muôn kiếp trước” sẽ ùa ra tràn ngập tâm hồn ngài. Vâng, chính lúc ấy,
nếu cầm bút làm thơ ngài sẽ lạc vào Miền Đất Hứa. Ở đây, những gì viết ra sẽ
ngoài vòng cương tỏa của lý trí cũng như những quan niệm về thẩm mỹ và đạo đức.
Nó sẽ là một bài thơ khác lạ – bài thơ với tâm thế của “cái tôi đích thực”. Nếu
thi sĩ có kỹ thuật thơ vững vàng, tứ thơ hay (không vướng vào phía nào của một
vấn đề hai mặt), bài thơ có nhiều cơ hội về tới bờ bến của thi ca.
Phạm Đức Nhì
https://lythuyetthoabc.blogspot.com/
CHÚ THÍCH:
1/ Đều là đại diện của Chủ Nghĩa Hiện Sinh.
2/ Diên Hồng Dương, Có Cái Gì Đó Sai Sai Trong
Bài Phê Bình “Một Kịch Bản Thơ ‘Xạo’” https://www.facebook.com/dienhong.duong.5/posts/986680141469017
https://phamnhibinhtho.blogspot.com/2023/11/vai-net-ve-trang-blog-ly-thuyet-tho.html