VẦN VÀ VỊ NGỌT CỦA THƠ
VẦN VÀ VỊ NGỌT CỦA THƠ
CHÈ ĐƯỜNG
(Vị ngọt của thơ)
Tôi thích chè
chè ngọt
bởi có đường
Đường ít
chè không đủ ngọt
không ngon
đường nhiều
ngọt lợ
ăn gắt cổ.
Nấu chè ngon do đó,
cũng cần có tài
ngoài việc phải biết chọn
các thứ đậu, dừa, bột, nếp, các thứ khoai
(thứ nào nấu với thứ nào
liều lượng bao nhiêu thì hợp)
còn phải biết
nêm đường cho vừa ngọt
Chè có món có thể nêm đường
kha khá
có món ít đường một chút
cũng không sao
nhưng đã là chè thì phải
có đường
Nấu chè
nếu không nêm đường
thì chè sẽ không còn là
chè nữa
mà thành món khác.
(Phạm Đức Nhì)
Đây là bài Thơ Về Thơ – Thơ bàn về Lý Thuyết Thơ
Người đọc có thể đến bến đỗ
của tứ thơ khá dễ dàng: Nấu chè phải nêm đường.
Trước khi viết bài này tôi
có nghe loáng thoáng ở miền Trung có một món chè nghe tên rất lạ: Chè heo quay.
Tôi tự nghĩ “heo quay là món mặn, không biết nấu chè heo quay họ có cho đường
không? Nếu không thì bài thơ của mình ‘trớt quớt’”.
Thế là tôi lại lò mò tìm hỏi
và được một cô giáo Đà Nẵng cho câu trả lời:
“Nấu chè heo quay cũng có
nêm đường. Nhân bánh là thịt heo quay, bọc bột lọc ở ngoài. Nấu đường lên cho
vào. Anh từng biết chè bột lọc hay bánh trôi nước rồi thì chè này giống y vậy.”
Như thế là tôi yên tâm.
Bài thơ không có chỗ hở.
Nhưng nếu chỉ muốn nói “Nấu
chè phải nêm đường” thì bỏ công viết bài thơ làm gì cho mệt. Nói khác đi, bài
thơ Chè Đường có ẩn dụ - nghĩa là tôi muốn gởi đến người đọc một thông điệp
khác.
Giải Mã Ẩn Dụ Của “Chè Đường”
Trong Chè Đường người đọc
dù “yếu cơ” cách mấy cũng hiểu được tứ thơ: Nấu chè phải nêm đường. Nếu tôi đăng bài thơ với vóc dáng ấy thì vì
người đọc đã “bắt” được tứ thơ, chức năng truyền thông của bài thơ đã thành
công; đoạn đường sau đó mạnh ai nấy đi, tùy “nội lực” của mỗi người. Có điều
tôi biết chắc là – vì ẩn dụ quá kín - rất ít người hiểu được ngụ ý của tác giả.
Muốn người đọc có thể hiểu
và chia sẻ cách nhìn nhận vấn đề của mình tác giả phải giúp họ giải mã ẩn dụ của
bài thơ (nhưng phải chừa chỗ để họ suy luận, tự tìm ra thông điệp kín chứ không
giải thích huỵch toẹt ra). Trong trường hợp này tôi sẽ viết dưới cái tựa Chè Đường
mấy chữ trong ngoặc đơn (vị ngọt của
thơ).
Đây là gợi ý để những người
có hiểu biết về thi pháp sẽ sử dụng óc liên tưởng để đến với thông điệp kín của
bài thơ. Số bạn đọc vì lý do nào đó không đến được, xin đọc đoạn giải thích dưới
đây.
Giải Thích Thông Điệp Kín Của Bài Thơ
Vần trong thơ giống như đường
trong chè - tạo nên vị ngọt cho thơ ca. Nó là những cái “móc” để giúp nối những
chuỗi hình ảnh, sự kiện tạo nên cảm xúc của tác giả và – qua bài thơ – trở
thành một thứ “thuốc dẫn” giúp những chuỗi hình ảnh, sự kiện ấy đi vào tâm hồn
người đọc một cách dễ dàng hơn. Trong những bài thơ thành công cái “thuốc dẫn”
này giúp cảm xúc vận chuyển thành một dòng chảy thông thoáng, chảy trong tâm hồn
người đọc.
Nhấm nháp được chút vị ngọt
này người đọc sẽ bỏ bớt sự cẩn trọng thái quá (như khi đọc một hợp đồng, một án
quyết), tạm thời gác lý trí qua một bên, để có thể tiếp cận bài thơ một cách nhẹ
nhàng thoải mái, cho trái tim trần trụi của mình đối diện với hồn thơ của tác
giả.
Tuy nhiên, cũng như đường
trong chè, ít quá thì không đủ ngọt, nhiều quá thì ngọt lợ, ăn gắt cổ, ngoài ý
tứ, ngôn từ, hình ảnh, việc xử dụng vần điệu đúng liều lượng để thơ ca có vị ngọt
vừa phải - cũng là một tài năng của tác giả – có thể góp phần làm tăng giá trị
của bài thơ.
Phạm Đức Nhì
lythuyetthoabc.blogspot.com
Trở Về Trang Chính:
https://phamnhibinhtho.blogspot.com/2023/11/vai-net-ve-trang-blog-ly-thuyet-tho.html